De grenzen van Wolder

Hoe groot is Wolder eigenlijk? Wanneer we de Louwberg opwandelen, lopen we dan in Wolder? Het antwoord op deze vraag is: “Nee”.

Althans volgens de hedendaagse gemeentelijke indeling in wijken en buurten. De Apostelhoeve , Hoeve Nekum, Chateau Neercanne, het Millenniumbos, ze liggen allemaal in of op Sint Pieter. Aan Sint Pieter is bij de indeling in buurten door de stad Maastricht een groot grondgebied toegekend. Sint Pieter meet 633 ha en telt 150 inwoners (u leest het goed; bron allecijfers.nl), Wolder 54 ha met 1405 inwoners. De grens van Sint Pieter langs Wolder loopt tot aan de Vroenhovenweg.

Nu we dit weten zal het ‘rondje Wolder’ nooit meer hetzelfde zijn.

Historische grenzen

De grens tussen Wolder en Sint Pieter voelt voor velen vreemd. Een meer logische scheidslijn zou de Jeker zijn. Vaak vormen rivieren de natuurlijke grenzen tussen twee gebieden. Zo scheidt de Maas, behalve rond Maastricht, de Belgische provincie Limburg van de Nederlandse.

Vóór de Franse tijd, tot 1794, was Wolder/Wilre hoofddorp van het Graafschap van de Vroenhof (voor meer informatie zie onze website). Dit strekte zich uit van Smeermaas aan de ene kant tot aan de Jeker en Kanne aan de andere zijde. Het besloeg een gebied vele malen groter dan Maastricht. Een aanzienlijk deel van de binnenstad van Maastricht behoorde tot de Vroenhof.

Bij de komst van de Fransen in 1794 werd het graafschap echter opgeheven; het gebied viel voortaan onder de Franse republiek. In 1814 werd Vroenhoven een zelfstandige gemeente binnen het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden.

Na de scheiding van België en Nederland volgde de splitsing in de Belgische gemeente Vroenhoven en het Nederlandse Oud-Vroenhoven. Naast het dorp Wilre hoorden hier ook Caberg, Biesland en de buurtschap Nekum bij. Ook toen bestond de grens tussen Oud-Vroenhoven en Sint Pieter uit het riviertje de Jeker.

“Caberg, dat voor de scheiding met België bij de gemeente Lanaken hoorde werd bij de nieuwe Nederlandse gemeente Oud-Vroenhoven gevoegd. Het Vroenhovense deel binnen de stad hoorde toen al bij Maastricht.” Meer informatie over de grenzen van en met met Caberg vindt u hier.

Grondgebied gemeente Oud-Vroenhoven - annexatie 1920

Wolder – Sint Pieter

In 1920 annexeerde de gemeente Maastricht Oud-Vroenhoven. In datzelfde jaar werd ook Sint Pieter aan de stad toegevoegd, nog steeds keurig achter de Jeker gelegen. Ooit in de eeuw daarna moet het grondgebied tussen de Jeker en Wolder bij de buurt Sint Pieter zijn getrokken.

Wanneer? Een grote gebiedswijziging vond plaats in de jaren 50 van de vorige eeuw. Maastricht maakte toen een nieuw uitbreidingsplan. Na de oorlog was de woningnood erg groot. Er moesten duizenden woningen gebouwd worden. Architect Dingemans voorzag in een plan om het voornamelijk agrarisch gebied ten westen van Maastricht, in te vullen met nieuw te bouwen wijken zoals Belfort en Pottenberg.

Uitbreidingsplan gemeente Maastricht 1954

Maar de grensverlegging Wolder – Sint Pieter is van later datum. Laten we eens kijken naar de moderne indeling in buurten en wijken. Op dit moment telt Maastricht 7 wijken, met daarin 44 buurten. Wolder en Sint Pieter zijn volgens die indeling buurten in wijk "Buitenwijk Zuidwest". In het Maastrichtse straatnamenboek uit 2013 vinden we iets dat lijkt op een verklaring voor de ‘uitbreiding’ van de buurt Sint Pieter:

“De grenzen van de wijk Sint Pieter hebben geen relatie met de vroegere vrijheerlijkheid Sint Pieter (..) Evenmin is er enige relatie met de gemeentegrenzen van voor de annexatie van 1920, die globaal gevormd werden door de Maas en de Jeker. De moderne indeling in wijken heeft aan Sint Pieter vrijwel alle onbebouwde natuur- en landbouwgebied tussen Jeker en de Maas toebedeeld...”

Platttegrond Wolder in De straatnamen van Maastricht (2013)

Platttegrond Sint Pieter in De straatnamen van Maastricht (2013)

Ook de grenzen zoals die nu tussen St. Pieter, Villapark en Jekerdal gelden roepen veel discussie op.*

Wolder - Campagne

Wolder, het voormalige hoofddorp van Oud-Vroenhoven, kreeg in de vorige eeuw meer nieuwe grenzen. Aan de noordzijde werd Daalhof aangelegd, aan de oostzijde Campagne. Dit laatste werd vanaf de jaren 70 gebouwd. Het gebied bestond voorheen uit landerijen die bewerkt werden door boeren uit Biesland en Wolder. De grens Wolder-Campagne toont een opvallende verspringing. De huizen aan de Tongerseweg vanaf de kruising met de Hermesweg horen nog bij Wolder, maar het Daelhofpad, het grootste stuk van de Winterslag (het deel aan de kant van de kerk) en het hele droogdal horen volgens de moderne wijkindeling bij Campagne.

Wijk- en Buurtindeling (WBI)

Hoe is deze moderne indeling in buurten en wijken tot stand gekomen? Zij is vastgelegd binnen het kader van de WBI. Dit is een vrij recente administratieve indeling die gemeenten van rijkswege (moeten) hanteren omwille van allerlei bestuurlijke, statistische en planologische redenen. Het CBS, Centraal Bureau voor Statistiek, voert de regie, ook over aanpassingen. Voor de gebiedsindeling hanteert men diverse criteria die soms op gespannen voet met elkaar staan. Eén criterium is dat men buurten zoveel mogelijk naar hun hoofdfunctie (wonen, werken, recreatie, buitengebied, e.d.) wil indelen. Een ander criterium is dat grenzen aansluiten bij hoe de bevolking ze beleeft en hoe ze historisch gegroeid zijn. Ook zouden belangrijke wegen en natuurlijke grenzen (zoals rivieren) moeten fungeren als grenzen voor wijken en buurten.

Wanneer we vanuit deze beleidsaanwijzingen kijken naar de grenzen van Wolder, dan dient zich deze vraag aan: waarom heeft de gemeente Maastricht zich bij het vaststellen van de WBI voor wat betreft Wolder niet aan de criteria gehouden? Wij hebben tot nu toe geen argumenten voor deze keuze kunnen ontdekken, maar misschien kan de gemeente daarover nog duidelijkheid verstrekken. Wat we wel weten is dat de actuele grenzen voor de mensen uit Wolder gevoelsmatig niet kloppen. En vanuit historisch oogpunt zijn er geen argumenten voor te vinden.

Klik hier voor meer informatie over WBI.

Notities

* De buurt Sint Pieter
Volgens de officiële wijk- en buurtindeling van de gemeente Maastricht (en het CBS) ligt de dorpskern van Sint Pieter niet in de buurt Sint Pieter, maar in de buurt Villapark. De buurt Sint Pieter omvat volgens deze indeling slechts de dun bevolkte natuurgebieden van de Sint-Pietersberg en het Jekerdal. De belangrijkste woonkern binnen dat gebied is het gehucht Lombok aan de Jeker. De buurt Sint Pieter grenst aan Wolder en Campagne in het noordwesten, Biesland, Jekerdal en Villapark in het noorden, de rivier de Maas in het oosten en de landsgrens met België in het zuiden en het westen. In de volksmond worden de namen Sint Pieter, Villapark en Jekerdal echter door elkaar gebruikt en wordt het hele gebied vaak Sint Pieter genoemd.[6]

Wikipedia

Dit nog natrekken:

De vrijheid[2] Sint Pieter - en de latere gemeente - besloeg het grondgebied tussen de rivieren Maas en Jeker met een kleine strook aan de oostzijde van de Maas (met onder meer de locatie van het huidige Gouvernement). In het noorden liep de gemeente door tot aan de buitenste grens van de vestingwerken van Maastricht. Ook het gebied van de "Bisschopskommel", tussen de Jeker en de weg naar Vroenhoven, behoorde daartoe. In 1486 annexeerde Maastricht dit gebied als de "Nieuwstad"[3].

Wikipedia / L.J. Morreau, Bolwerk der Nederlanden. Van Gorcum, Assen (1979)

De zuidgrens liep oorspronkelijk[4] van ongeveer het huidige douanekantoor aan de maas naar de Jeker, langs de Oude Marendalgroeve. Na de afsplitsing van België kwam er een deel van Kanne bij, tot aan de huidige landsgrens[5].

Wikipedia /